Madiba' s verjaardag

Klik hier om het volledige album te bekijken
Nelson Mandela was jarig. Hij werd 94 op 18 juli en voor een dag is iedereen in de ban van Mandela. Van blank tot zwart en tussenin, iedereen houdt van Madiba of tata (vader), zoals hij hier wordt genoemd. Enkel foto's waren beschikbaar van de jarige man en enkel een kleine schare mensen was toegelaten op zijn feest, maar een hele natie vierde mee door zijn ideeëngoed te eren en 67 minuten aan liefdadigheidswerk te doen.
67 omdat de man 67 jaren van zijn leven gewijd heeft aan de strijd voor de gelijkheid van zijn volk en alle andere volkeren. Net die dag werd de natie ook verlicht van een periode van slecht weer, en konden de vele mensen waarvoor Mandela zo heeft gestreden bekomen van de waterellende die hun townships teisterden. De zon en warme temperaturen bleken meer dan 67 minuten aan community service te doen uit eerbetoon voor Madiba.
Hoe een volk dat zo verdrukt is geweest en zo vernederd, is blijven geloven in een betere wereld maar meer nog hoe een man na zoveel ellende te hebben doorstaan door een regime die hem uitsloot op basis van zijn huidskleur diezelfde mensen heeft vergeven, is bijna onwezenlijk.


Net de dag ervoor had ik met mijn familie District Six museum bezocht. Distrix Six gaapt als een lelijke wonde in downtown Kaapstad en is een symbool voor de apartheidspolitiek die gedurende jaren werd gevoerd. Ooit was het een een arbeidersbuurt, levendig zo gaan de verhalen en heel multicultureel. Vele nationaliteiten woonden bijeen en het werd met zijn vele restaurants en bars aanzien als het uitgangscentrum van Cape Town. Het plaatje van dit leven paste niet in de ordentelijke, zuivere en calvinistische levensstijl die het apartheidsregime voor ogen had. Ruimtelijke ordening in al zijn extremiteit werd dan ook uitgevoerd en wat niet hoort, kan maar beter verplaatst worden naar een ander gebied. In de jaren 60 werd beslist de wijk volledig te ontruimen en af te breken voor een nieuwe blanke wijk die er uiteindelijk nooit is gekomen. Nu is het een deels bebouwd braakliggend terrein. De inwoners werden verbannen naar de Cape Town flats, de andere zijde van Tafelberg. Tot op heden zijn dit de townships die Cape Town als het ware omarmen.
We hadden het geluk Noor te horen vertellen, zelf ooit inwoner en uit de wijk verbannen. Hij begeleidde die dag een groep moslim schoolkinderen, netjes in uniform, sommige meisjes met hoofddoek, sommige jongens met  fez maar een vrolijke bende tieners, nu inwoners van de omgeving rond District Six.
Noor werd geboren in District Six. Hij was tweede generatie in de buurt. Hij stichtte er zijn familie, had er zijn werk en op een dag in 1975  was alles gedaan. Zijn familie had een maand om het huis leeg te maken en te verhuizen. Elke dag zes jaar lang ging Noor naar zijn huis terugkijken tot het op een dag met de grond was gelijk gemaakt.   Noor getuigt van het kleurrijke bestaan in de wijk en de vele culturen die er dagelijks zorgeloos met elkaar omgingen. Wellicht zijn de herinneringen rooskleuriger dan het werkelijke leven maar hoe kan een regime op een dag beslissen dat het leven dat in een wijk werd gecreëerd minderwaardig was aan dat van zijn eigen volk? Hoe kan een regime zo obsessief bezig zijn met het beschermen van zijn eigen soort dat het  mensenlevens gelijkstelt aan een hoop stenen en hoopt dat alles met een bulldozer verdwijnt?   Het zijn vragen die voortdurend door mijn hoofd spoken en spreken met de mensen die toentertijd deel uitmaakten van de apartheidspolitiek biedt me niet altijd een antwoord, alleen maar meer verwarring. Want ook zij zijn mensen, en velen slachtoffer van een dogmatisch beleid.
Niet alleen families werden uit elkaar gerukt in District Six maar ook een hele gemeenschap. De gevolgen zijn dramatisch, zeker voor volkeren waar gemeenschapszin zo belangrijk is en familie de basis is van hun bestaan. Apartheid als enige schuldige aanduiden zou niet fair zijn en de grote ellende die er nu heerst, 20 jaar na apartheid, is tevens het gevolg van een voortdurende veranderende wereld waarbij globalisering, neoliberale politiek, maar ook zo wordt me meer en meer duidelijk, een falend beleid van de regering. 
De  armoede wordt alsmaar schrijnender en de waarden die zo belangrijk waren voor verschillende gemeenschappen verdwijnen en zorgen ervoor dat groepen mensen geen houvast meer hebben.    


Gisteren bezochten mijn dochters en ik een onderwijsproject in een van de armste townships van Cape Town, Lavender Hill, die momenteel geteisterd wordt door het vele ganggeweld. Men vertelde ons dat dit een van de gebieden was waar mensen van District Six werden verbannen. We namen deel aan een programma voor het begeleiden van ouders bij het het opvoeden van hun kinderen. Komend uit ons Belgenlandje, is de aanblik van de huisjes met golfplaten daken, reclamepanelen als muur maar soms ook huisjes waar mensen proberen iets gezelligs te maken door kleine voortuintjes aan te leggen, toch telkens wennen. Meer nog, hoe mensen met zoveel op zo een kleine oppervlakte leven, is helemaal onbegrijpelijk.  En toch leven de mensen er verder, fietsen ze er, zie je vrouwen kletsen, zie je mannen keuvelen... Mijn onwetendheid van het leven in een township bleek algauw tijdens een van de gesprekken met Natasha, een van de ouders. Ze is alleenstaande moeder van een zoontje van zeven en woont samen met haar mama niet ver van de school. Quality time met de kinderen was het thema van de bijeenkomst. We moesten elkaar vertellen hoe we dit invulden. Ik zei dat ik dit met mijn kinderen deed in de keuken als we kookten. Ze antwoordde dat dit niet ging want dat ze enkel een ruimte hadden die diende als slaapkamer en keuken en dat het te krap was. Toen repliceerde ik dat ze dit ook aan tafel kon doen en ze antwoordde dat ze zelfs geen tafel hadden. Dan realiseerde ik me dat ik me in de verste verte niet kan voorstellen wat het leven in de townships moet zijn. Beide zijn we moeder, en beide willen we het beste voor onze kinderen maar toch zijn de kansen niet dezelfde en toen ik de moeders, tienermoeders tante, oma en een papa er zag zitten, wist ik dat die kansen zo belangrijk zijn. Zelf hebben ze nooit genoten van een degelijke opleiding, worden ze geleerd hoe ze moeten spreken met hun kinderen, dat het lezen en vertellen van verhaaltjes zo belangrijk is om hun kinderen nieuwe woordjes te leren. Voor ons is dit een evidentie, voor die mensen niet. De mama's, tante, oma vol trots horen vertellen hoe zij hun quality time invullen en hun kinderen begrippen leren kennen aan de hand van dingen die ze samen doen, een mama die heel fier zei 'mijn kind zou dit walvisboekje leuk vinden want hij houdt van boten en walvissen', is ontluisterend maar tegelijk ook hard. De wil om hun kinderen een goede toekomst te geven, straalt van hen af maar het besef dat deze kinderen wellicht niet echt de kansen kunnen krijgen om degelijk onderwijs te genieten is wel de realiteit. De omgeving waarin ze wonen is er een van gangstergeweld en drugs en quick money en dit is de nabije toekomst van de vele onschuldige, vrolijke kinderen die we die dag ontmoetten. Desmund Tutu verwoordde het mooi, de dag na Madiba's verjaardag: 'Madiba se hart sou bloei, gelukkig weet hij niet van alles'.


En toch wil ik niet negatief eindigen, want ondanks die harde realiteit, zijn er toch mensen die zich belangeloos inzetten om deze gemeenschappen te helpen. De leerkrachten van de school die elke dag de kinderen begeleiden, de vele vrijwilligersorganisaties zoals die van Brigid en vele anderen die de mensen proberen de tools in handen te geven om een beter leven op te bouwen. Er is in dit land veel ellende maar ook veel good-will van zijn inwoners om iedereen gelijke kansen te geven. Net zoals de anti-apartheidsbeweging indertijd het mogelijk maakte om het tij te doen omkeren, zal het nu ook mogelijk zijn om samen met de verschillende gemeenschappen, blank en zwart, rijk en arm, beetje bij beetje de armoede en de ellende te overwinnen en de droom van Madiba waar te maken. Zoals Tutu ook zijn interview eindigde: 'daar is baie wonderlijke mense van alle rasse wat Suid-Afrika met 'n groot passie liefhet'. Dit stel ik ook vast in mijn zoektocht naar hoe postapartheid evolueert.